چگونه کمیت و کیفیت مطالعه را متعادل کنیم؟
کیفیت و کمیت، دو جنبه مهم مطالعه هستند که اگر هر یک از آن‌ها به‌خوبی موردتوجه قرار نگیرد، نتیجه مورد انتظار فرد حاصل نمی‌شود. کمیت مطالعه تا حد زیادی تحت کنترل خواننده است و با رعایت برخی نکات ساده، می‌توان آن را افزایش داد؛ اما در مورد کیفیت مطالعه موضوع کمی پیچیده‌تر می‌شود. عوامل مختلفی می‌توانند در کیفیت مطالعه شما نقش داشته باشند. در این مقاله سعی می‌کنیم در مورد کیفیت مطالعه به‌طور مفصل صحبت کنیم و اطلاعاتی را در رابطه با روش‌های افزایش کیفیت مطالعه در اختیار شما بگذاریم. پس با ما همراه باشید.
کمیت و کیفیت مطالعه دو عنصر اصلی هستند که به نتیجه بخش بودن مطالعات شما می‌انجامند. هیچ کدام از این عناصر به تنهایی نمی‌توانند مطالعات شما را به نتیجه برسانند؛ در واقع کمیت و کیفیت مثل دو کفه ترازوی مطالعه هستند که باید همتراز یکدیگر قرار بگیرند.
منظور از کیفیت و کمیت مطالعه چیست؟
افزایش کیفیت مطالعه همان مقدار بازدهی از درس خواندنتان در بازه زمانی است که تعیین کرده‌اید. در واقع کیفیت مطالعه را نمی‌توان به تنهایی تعریف کرد و باید آن را با قرارگیری در کنار کمیت مطالعه توضیح دهیم. کمیت مطالعه همان ساعت‌هایی است که به درس خواندن اختصاص می‌دهیم. کیفیت مطالعه مقدار بازدهی شما از مطالعه در همین ساعت‌هاست که در هر شخص متفاوت خواهد بود.
فرض کنید از دو گروه دانش‌آموز در مورد ساعت مطالعه روزانه آن‌ها سوال می‌پرسیم: گروه اول دانش‌آموزانی هستند که در کنکور به رتبه‌های برتر رسیده‌اند؛ اما گروه دوم هم کسانی هستند که اگر لیست رتبه‌های کنکور را از آخر به اول بخوانید شاید بتوانند رتبه برتر باشند! نکته جالب اینجاست که ممکن است ساعت مطالعه روزانه برای هر دو گروه یکسان باشد! مثلاً هر دو گروه روزی ۸ تا ۱۰ ساعت مطالعه درسی داشته‌اند اما این کجا و آن کجا! تنها تفاوتی که دلیل پیشرفت رتبه‌های برتر در مقابل این افراد می‌شود، همین کیفیت مطالعه است. پس رعایت کردن کیفیت مطالعه، برنامه ریزی درسی در کنار حجم مناسبی از درس خواندن در طول روز می‌تواند سرنوشت تحصیلی هر دانش‌آموز را تغییر دهد.
کیفیت یا کمیت مطالعه؟ کدام مهم تر است؟
بین کیفیت و کمیت وابستگی زیادی وجود دارد؛ کسی می‌تواند مطالعه مفید داشته باشد که در کنار کیفیت، کمیت صحیح برای مطالعه را هم رعایت کند و یا برعکس. اگر سه ساعت تمام کتاب را در دستتان گرفته‌اید و فقط روخوانی می‌کنید تا کتاب زودتر به اتمام برسد، یعنی کمیت زمانی را بیهوده صرف می‌کنید! باید بتوانید در این سه ساعت کیفیت مطالعاتی را هم رعایت کنید؛ به عبارت دیگر باید بعد از درس خواندن حرفی برای گفتن داشته باشید.
برعکس این مورد هم به وفور دیده می‌شود؛ یعنی هستند افرادی که برای مطالعه هر صفحه از کتاب ساعت‌ها زمان صرف می‌کنند و به کوچکترین جزئیات هم اهمیت زیادی می‌دهند! یعنی کمیت زمانی را فدای کیفیت مطالعه می‌کنند. کسی که برای درس خواندن هدف‌گذاری کرده و باید در بازه زمانی مشخصی به آن هدف برسد، نمی‌تواند از این روش‌ها برای رسیدن به نتیجه استفاده کند.
لازم است که برای رسیدن به هدف، بین کمیت و کیفیت مطالعه تعادل و تناسب برقرار شود.
کمیت مناسب برای مطالعه کردن چقدر است؟
هر شخص با توجه به توانایی یادگیری و قدرت حافظه‌ای که دارد، حجم خاصی از مطالب درسی را در طول روز مطالعه می‌کند؛ پس نمی‌توانیم یک مقدار مشخص را به عنوان کمیت مناسب برای درس خواندن به دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور اعلام کنیم.
اما راهکارهایی برای تعیین کردن حجم مناسب درس خواندن و افزایش دادن آن وجود دارد. مثلاً اگر یک برنامه‌ریزی درسی اصولی برای خود تنظیم کنید، به مرور زمان کمیت مطالعه شما افزایش پیدا می‌کند. اما این افزایش کمیت باید همگام با افزایش کیفیت اتفاق بیافتد.
چطور کمیت مطالعه خود را افزایش دهیم؟
همان‌طور که گفتیم اولین راه برای افزایش کمیت مطالعه، استفاده کردن از یک برنامه‌ریزی درسی است. پیاده‌سازی برنامه روی کاغذ به شما کمک می‌کند که برنامه هر روز خود را از قبل بدانید. با این کار لازم نیست صبح که از خواب بیدار می‌شوید، تازه به دنبال جواب سوال «امروز قرار است چه کار کنم؟!» باشید.
دومین راه برای افزایش کمیت مطالعه این است که زمان‌های تلف شده خود را یادداشت کنید. یعنی مثلاً اگر بعد از حمام یک ساعت روی تخت دراز می‌کشید و بی هیچ دلیلی به سقف زل می‌زنید، حالا وقتش رسیده که این یک ساعت را به یک ربع تبدیل کنید! به این ترتیب ۴۵ دقیقه زمان خالی دارید که می‌تواند برای افزایش کمیت مطالعه شما مناسب باشد.
چرا باید کیفیت مطالعه را بالا ببریم؟
یک خاطره مشترک بین تمام دانش‌آموزان وجود دارد که آن هم مربوط به یکی دو ساعت قبل از شروع امتحان است. در همین زمان کم اگر حتی هیچ مطالعه‌ای هم از قبل نداشته باشید، آنقدر باتمرکز و دقت درس می‌خوانید که شاید خیلی بهتر از بقیه دانش‌آموزان از امتحان نمره بگیرید! این همان کیفیت بالای مطالعه است که باید برای رسیدن به آن از راهکارهای مختلفی کمک بگیریم.
در دوره آمادگی کنکور، مطالعه با کیفیت تاثیر زیادی روی قبولی شما خواهد داشت؛ چون در این روزها در زمان نسبتاً کم باید حجم زیادی از درس‌ها را مطالعه کنید و برای کنکور آماده شوید. کیفیت مطالعه زیاد باعث می‌شود که بتوانید از زمانتان حداکثر استفاده را ببرید و از رقیبان خود پیشی بگیرید. در واقع رعایت این قانون که حجم مناسبی از درس در زمان منطقی مطالعه شود، می‌تواند برنامه‌ریزی کنکور شما را به هدفمندترین برنامه تبدیل کند.
از روش‌های افزایش کیفیت مطالعه چیزی می‌دانید؟
خیلی از دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور بدون توجه به روش‌های اصولی و گرفتن مشاوره از دیگران، تصور می‌کنند که تنها با توجه به راهکارهایی که خودشان قبول دارند، می‌توانند به کیفیت بالایی از درس خواندن برسند. این که افزایش کیفیت مطالعه تنها به دست خود فرد عملی می‌شود؛ غیرقابل انکار است؛ اما برای این کار هم باید اصولی مدنظر قرار بگیرد تا منجربه بهترین نتیجه‌ها شود.
از طرفی تفاوت خصوصیات هر فرد با فرد دیگر و هدف‌های متفاوت، باعث می‌شوند روش‌های افزایش کیفیت مطالعه متنوعی ایجاد شود. در ادامه مقاله راهکارها و اصولی که برای بهبود روش مطالعه و کیفیت آن موثر هستند را با هم مرور می‌کنیم:
آشنایی با اصول اولیه افزایش کیفیت مطالعه
در اینجا به شش مورد از مهم‌ترین روش‌های افزایش کیفیت مطالعه اشاره می‌کنیم و در مورد هر یک از آن‌ها به‌طور جداگانه توضیحاتی خواهیم داد. رعایت این اصول کار چندان سختی نیست؛ تنها لازم است که به تاثیرگذاری آن‌ها اعتماد داشته باشید و در طول مطالعه، آن‌ها را مدنظر قرار دهید.
۱. پیش مطالعه داشته باشید
قبل از آنکه مطالعه را شروع کنید، نگاهی به سرفصل‌ها و عناوین مبحث بیاندازید. این موضوع باعث می‌شود که با آشنایی بیشتری مطالعه را آغاز نمایید؛ اما پیش مطالعه فقط به این اقدام محدود نمی‌شود. اگر بتوانید روی بعضی از قسمت‌های خاص کتاب از جمله مقدمه‌های هر فصل یک مطالعه اجمالی داشته باشید، آشنایی بیشتری با مطالب پیدا خواهید کرد.
همچنین طرح سوالاتی که از طریق مطالعه به آن‌ها پاسخ داده خواهد شد، نیز نکته مهمی است. اساساً پیش مطالعه باعث می‌شود که شما یک آشنایی سطحی خوب از مطلب پیدا کنید و همین موضوع می‌تواند در میزان یادگیری شما در هنگام مطالعه تاثیر چشمگیری بگذارد.
۲. به تراکم در مطالعه توجه کنید
این که بتوانید در طول روز مثلاً ۱۰ ساعت درس بخوانید خیلی عالی به نظر می‌رسد؛ اما این ده ساعت را باید چطور استفاده کنید که تراکم مطالعه را رعایت کرده باشید؟ این سوال را با یک مثال به پاسخ می‌رسانیم:
تصور کنید از دانش‌آموزی می‌پرسیم که چند ساعت در روز مطالعه دارد؟ او در جواب عدد ۶ ساعت را به اطلاع شما می‌رساند، اما این ۶ ساعت از چه ساعتی شروع شده و در چه ساعتی به پایان رسیده؟ اگر از ۱۰ صبح شروع شود و تا ۱۰ شب هم ادامه داشته باشد یعنی تراکم مطالعه اصلاً رعایت نشده است.
به عبارت دیگر ۱۲ ساعت زمان صرف شده تا ۶ ساعت مطالعه اتفاق بیافتد؛ این همان تراکم مطالعاتی نامناسب است! برای این که کیفیت مطالعه خوبی داشته باشید باید بتوانید این ۶ ساعت را در بازه زمانی حدوداً ۸-۹ ساعته به اتمام برسانید نه ۱۲ ساعت! لازم ایت که برای رعایت تراکم درس خواندن خود، جدی‌تر مطالعه کنید و حواستان به اتلاف زمان باشد. یادتان باشد که مغز انسان تمایل دارد همه چیز را به سرعت یاد بگیرد؛ حالا اگر ما زمانی بیشتر از حد معقول برای درس خواندن در نظر بگیریم یا اصلاً هیچ زمانی برای مطالعه یک مبحث تعیین نکنیم، مسلماً مطالعه‌ای متراکم و باکیفیت نخواهیم داشت.
۳. تنوع درسی بالایی داشته باشید
این که ده ساعت تمام فقط ریاضی بخوانید و تست بزنید خیلی کلافه‌کننده است! برای جلوگیری از خستگی ذهن و افزایش کیفیت مطالعه بهتر است که در طول روز تنوع بین درس‌ها را رعایت کنید. یعنی از بین درس‌های گروه عمومی و اختصاصی چند مورد را برای مطالعه و تست انتخاب کنید؛ نه این که روی یک درس انحصاری متمرکز شوید.
زمانی که شما به‌صورت مداوم یک نوع مبحث را مورد مطالعه قرار می‌دهید، نه‌تنها یادگیری شما کاهش می‌یابد بلکه کم‌کم نسبت به آن موضوع بی‌میل و اصطلاحاً دلزده می‌شوید. مطالعه روزانه را با درس‌های آسان و مورد علاقه خود شروع کنید تا انرژی بیشتری برای ادامه روز داشته باشید. درس‌های اختصاصی را پشت سر هم مطالعه نکنید تا ذهنتان زود خسته نشود.
۴. خودتان را ارزیابی کنید
در هر کاری باید از خودتان توقع یک خروجی منطقی داشته باشید تا بتوانید آن را با کیفیت بهتری انجام دهید. فرض کنید فرآیند مطالعه هر فرد از یک ورودی و یک خروجی تشکیل می‌شود؛ به عبارت دیگر انرژی که برای درس خواندن صرف می‌کنید از بین نمی‌رود بلکه از یک حالت به حالت دیگر تبدیل می‌شود. اگر یک لامپ به ازای ولتاژ معینی از برق حجم مشخصی از نور را به محیط اطرافش می‌تاباند، مغز شما هم به ازای مقدار مشخصی از درس خواندن می‌تواند نتیجه خاصی را برای شما به همراه داشته باشد. مثلاً نمره پرسش‌های کلاسی، افزایش درصد پاسخ‌های صحیح در آزمون‌های آزمایشی، بالا رفتن تراز در آزمون یا افزایش سرعت یادگیری می‌تواند از نتایجی باشد که با درس خواندن به آن‌ها می‌رسید. اگر مطالعه درسی شما هیچ کدام از این نتایج را به همراه ندارد، یعنی وقت و انرژی خود را هدر داده‌اید و باید روش مطالعه درسی خود را تغییر دهید. پس عملکرد خود را ارزیابی کنید تا بتوانید با استفاده از ساده‌ترین روش‌ها به بالاترین سطح از یادگیری برسید.
۵. از وسواس مطالعاتی دست بردارید
افرادی که وسواس تمیزی دارند ممکن است یک لباس را سه بار بشویند تا کاملاً تمیز شود!! مشکلی مشابه این مسئله برای درس خواندن هم وجود دارد. کسانی که وسواس مطالعاتی دارند برای مطالعه هر پاراگراف و هر صفحه از کتاب ساعت‌ها زمان صرف می‌کنند! باید این را بدانید که اگر این عادت بد را کنار نگذارید نمی‌توانید از زمانتان استفاده مفید داشته باشید. برای ترک وسواس مطالعه قبل از شروع به درس خواندن زمان مشخصی را برای آن تعیین کنید؛ حالا باید خودتان را ملزم بدانید که این حجم از درس را حتماً در زمان مشخص شده به اتمام برسانید. یکی از اصلی‌ترین عواملی که باعث می‌شود دانش‌آموزان با وسواس در مطالعه درگیر شوند، چند منبعی بودن است. آن‌ها فکر می‌کنند باید تمام کتاب‌های کمک درسی موجود در بازار را زیرورو کنند و خط به خط آن‌ها را حفظ باشند تا درست درس بخوانند؛ در صورتی که این تصور کاملاً اشتباه است! درست است که برای رسیدن به نتایج عالی نیاز است که از منابع کمک درسی استفاده کنید، اما می‌توانید با استفاده از یک منبع جامع و کامل جای خالی تمام نقطه ضعف‌های درسی خود را پر کنید.
۶. خلاصه نویسی و نکته برداری را فراموش نکنید
طبیعی است که وقتی برای بار اول درسی را مطالعه می‌کنید، زمان بیشتری برای فهم و یادگیری آن نیاز دارید؛ اما در دفعات بعدی هر بار زمان کمتری برای مطالعه احتیاج خواهید داشت. اگر از قسمت‌های مهم درس نکته‌برداری کنید و خلاصه‌ای از مطالعاتتان یادداشت کنید، در دفعات بعدی نه تنها زمان مطالعه کوتاه‌تر می‌شود، بلکه کیفیت مطالعه شما هم افزایش پیدا می‌کند.
یادداشت‌برداری از نکات مهم درس باعث تثبیت بیشتر مطالب در ذهن شما می‌شود. برای خلاصه‌نویسی حتماً نیاز به نوشتن مطالب نیست؛ جداول، نمودارها و اشکال می‌توانند در این زمینه بسیار کمک‌کننده باشند. در بعضی قسمت‌ها نیز شما می‌توانید با خط کشیدن زیر مطالب مهم، بهراحتی نکات بااهمیت را در هنگام مرور و بازبینی مطالب پیدا کنید.
۷. اعتماد به نفس خود را بالا ببرید
حتی اگر با بالاترین سطح از کیفیت مطالعه درس خوانده باشید، بدون اعتماد به نفس و پر از استرس نمی‌توانید در آزمون‌ها موفق شوید. باید به توانایی‌ها و استعداد خود و اینکه می‌توانید مطالعه‌ای مفید با بالاترین سطح یادگیری را پشت سر بگذارید، ایمان کامل داشته باشید. اگر توانایی‌های خود را کم و ناکافی تصور کنید، میزان یادگیری کاهش پیدا خواهد کرد. چون در این حالت شما پتانسیل کافی برای درک مطلب را ندارید.
به خاطر داشته باشید که بین اعتماد به نفس و مطالعه خوب رابطه مستقیم وجود دارد. نباید با دیدن یکی دو سوال سخت در آزمون سریع خودتان را ببازید و ناامید شوید. از طرف دیگر وقتی به قدر کافی مطالعه کرده‌اید و سوال‌ها برای شما غریبه نیستند، ناخودآگاه یکی یکی جواب همه سوالات را پیدا می‌کنید و اعتماد به نفستان هم بالا می‌رود. به توانایی‌های خود ایمان داشته باشید تا افزایش کیفیت مطالعه را به چشم ببینید.
چه عواملی مانع افزایش کمیت و کیفیت مطالعه می‌شوند؟
آفت‌های مطالعاتی
تعداد زیادی از دانش‌آموزان با وجود زمان زیادی که برای درس خواندن صرف می‌کنند، نمی‌توانند به نتیجه لازم و کافی از تلاش‌های خود برسند. شناسایی عواملی که مانع پیشرفت این افراد می‌شود، یکی از اولین قدم‌هایی است که برای رسیدن به موفقیت در هر پایه تحصیلی باید برداشته شود. اگر به عنوان یک دانش‌آموز کیفیت مطالعه پایینی دارید، یعنی با آفت‌های مطالعاتی دست و پنجه نرم می‌کنید. اما منظور از آفت مطالعاتی چیست؟ مثل آفت‌هایی که به جان یک مزرعه می‌افتند و حاصل چند ماه کار کردن یک کشاور را نابود می‌کنند، آفت‌های مطالعاتی هم می‌توانند حاصل چندین ساعت درس خواندن شما را از بین ببرند. به‌طور مثال عواملی مثل عدم تمرکز برای درس خواندن، کندخوانی، استرس و اضطراب، عدم آگاهی از روش‌های صحیح مطالعه، عدم آگاهی از تکنیک‌های تست‌زنی و از همه مهم‌تر مطالعه غیرفعال می‌توانند از آفت‌های مطالعاتی باشند.
روخوانی صرف
روخوانی کردن از یک درس می‌تواند ساده‌ترین مثال برای مطالعه غیرفعال باشد. شاید یک درس را چندین ساعت روخوانی کنید و در آخر به محض بستن کتاب درسی همه چیز از ذهنتان محو شود! اما کافی‌ست به جای چند بار روخوانی، یک بار مطلبی که مطالعه کرده‌اید را برای شخص دیگری توضیح دهید. این کار می‌تواند تسلط شما را روی مباحثی که مطالعه کرده‌اید به طرز چشمگیری افزایش دهد. این کوچکترین مثالی بود که به منظور اجرای یک مطالعه فعال برای شما توضیح دادیم. راهکارهای زیادی برای این امر وجود دارد که با کمک مشاوران تحصیلی می‌توانید آن‌ها را با توجه به توانایی‌های خود کشف کنید و به صورت منحصربه‌فرد اجرا کنید.
بهترین و ساده‌ترین راه برای شناسایی آفت‌های مطالعاتی کمک گرفتن از یک مشاور تحصیلی است. با کمک تجربه مشاوران تحصیلی به سادگی این آفت‌ها را شناسایی می‌کنید و راهکارهایی برای از بین بردن آن‌ها اجرا می‌کنید. در قدم بعدی باید جای آفت‌های مطالعاتی را با عادت‌های مفید برای درس خواندن پر کنید.
سخن پایانی
اینکه شما در روز چقدر و به چه روشی مطالعه می‌کنید، موضوع مهمی است. اما اگر در زمان مطالعه، یادگیری در سطح پایینی باشد، دیگر تعداد ساعت مطالعه اهمیتی نخواهد داشت. باید سعی کنید کیمیت و کیفیت مطالعه خود تعادلی ایجاد کنید که شما را به هدفتان نزدیک‌تر کند. روش‌های افزایش کیفیت مطالعه که در بالا ذکر کردیم، برای افزایش کیفیت مطالعه به شما کمک خواهند کرد. این روش‌ها میزان یادگیری شما را هم تا حدود زیادی بالا می‌برند. با اجرای این روش‌ها درس خواندنتان را کارآمدتر از همیشه خواهید کرد.
یک پاسخ
واقعا راه گشا بود ممنونم🌷🙏🏻