غلبه بر شکست و ناکامی تحصیلی

ناکامی بخشی از زندگی

بپذیرید که ناکامی بخشی از زندگی است. شکست‌ها و ناکامی‌ها ما را قوی‌تر می‌سازند به شرط آنکه اهمیت و ارزش آنها را دریابیم. شکست‌ها و ناکامی‌ها پلی هستند برای پیروزی‌ها و موفقیت‌های بعدی …

• به شرط آنکه از آنها گذر کنیم.
• به شرط آنکه اهمیت و ارزش آنها را دریابیم.
• به شرط آنکه جرات و شهامت روبرو شدن با آنها را در خود به‌وجود آورده و بتوانیم آنها را بدون بهانه و بدون هر گونه قیدی بپذیریم.

ناکامی فاجعه بی راه حل نیست

ناکام شدن یا شکست تحصیلی خوردن یعنی نمره نگرفتن، یاد نگرفتن یا نتیجه مورد نظر را بدست نیاوردن. ناکامی و شکست تحصیلی یک مصیبت یک فاجعه یک ناتوانی یا یک بلا نیست که راه حل نداشته باشد. بلکه مسئله‌ای است که راه حل‌های خاص خودش را دارد. لطفاً صورت مسئله را چندین و چندبار مرور کنید تا رابطه میان داده‌های این مسئله و آنچه که خواسته شده را پیدا کنید.

معانی متفاوت ناکامی

ناکامی و شکست تحصیلی برای هر فرد می‌تواند معنایی متفاوت از دیگری داشته باشد. مثلاً دانش آموزی دست نیافتن به مدال طلای المپیاد ادبی یا شیمی را ناکامی تلقی کرده و دیگری تجدید شدن در درس ادبیات یا شیمی برایش شکست و ناکامی به حساب می‌آید. یکی شاگرد دوم شدن را ناکامی می‌داند و دیگری رد شدن در یک پایه تحصیلی را ناکامی می‌داند. بنابراین با خودتان خلوت کرده و ملاک موفقیت و شکست ناکامی و کامیابی را معین کنید.

حس بد ناکامی

یادتان باشد که برای ناکامی و شکست هر تعریفی که داشته باشید مهم نیست. مهم آن است که این امر برای همه تلخ و ناخوشایند است و حس بدی را در ما ایجاد می‌کند. با احساستان کنار بیایید آن را بشناسید، آن را بپذیرید و به شکل‌های دیگر واکنش نسبت به این موضوع بیاندیشید.

واکنش در برابر ناکامی

افراد مختلف نسبت به ناکامی و شکست واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهند. برخی ناراحت و عصبانی می‌شوند. تعدادی سعی می‌کنند علت ناکامی و شکست خود را به گردن دیگران بیاندازند مثلاً این که

• دبیر یا معلم سوالات سختی داده بود
• دبیر بد تصحیح کرده
• خصومت شخصی با من دارد
• اصلاً بلد نیست درس بدهد و …

برخی دیگر از افراد در برابر ناکامی‌های تحصیلی به‌ویژه اگر یک یا دو بار تکرار شود به این نتیجه می‌رسند که من استعداد خواندن یا یادگیری ریاضی یا عربی یا شیمی یا مثلاً فیزیک یا تاریخ را ندارم. این هم نوعی واکنش است واکنشی که هم سلب مسئولیت از خود کرده و هم توجیه مناسبی برای ناکامی‌های احتمالی بعدی خواهد بود. شیوه های متعدد دیگری در برخورد با ناکامی وجود دارد که در این جا به آن نمی‌پردازیم اما از خودتان بپرسید که واکنش شما در برابر ناکامی و شکست تحصیلی چیست؟ و آیا می‌توان راه حل دیگری برای آن پیدا کرد یا نه؟

درماندگی آموخته

متاسفانه دیده می‌شود که برخی از دوستان نسبت به این مسئله به مرحله در ماندگی آموخته شده می‌رسند. درماندگی آموخته شده یعنی اینکه به این نتیجه می‌رسند که تلاش و کوشش آنها هیچ نقشی در تغییر سرنوشت تحصیلیشان ندارد. آنها فکر می‌کنند که چه فرق می‌کند !! چه من بخوانم یا نخوانم باز هم نمی‌توانم مثلاً نمره بیست بگیرم یا نمره قبولی بیاورم یا … اگر خدای نکرده شما در این مرحله قرار دارید لازم است بدانید که رجوع به یک روانشناس یا مشاور متخصص در این رشته می‌تواند به شدت به شما کمک کند و مشکل شما را حل کند در غیر این صورت این وضعیت خطرناکی است که تیشه به ریشه انگیزه‌ها و استعدادهای شما می‌زند.

درهای موفقیت

ناکامی و شکست تحصیلی می‌تواند درهای موفقیت و سعادت را به روی بگشاید اگر ارزش آن را دریابید و به جای برخورد منفعلانه با آن روش‌های غلبه و پیشگیری از روبرو شدن با چنین پدیده ای را بکار ببندید. آن شکستی که گفته می‌شود پل پیروزی است زاییده چنین شرایطی است.

الگوهای موفق

برای پرهیز از ناکامی و شکست تحصیلی به افرادی که می‌توانند الگوی موفقی از نظر شما تلقی گردند نگاه کنید. به آنها برچسب منفی پرکار و خرخوان نزنید. نگویید من هم اگر مثل او خرخوانی می‌کردم از او بهتر می‌شدم. یادتان باشد این بر چسب‌های منفی برخاسته از نوعی حسادت و ناتوانی و عصبانیت است. به جای این صفات منفی چرا به آنها به چشم افرادی با اراده و با پشتکار و با برنامه و هدفمند نگاه نکنیم؟ نگاه منفی شما به افراد موفق یکی از عواملی است که باعث می‌شود شما بارها و بارها طعم تلخ ناکامی و شکست را بچشید زیرا به راه حل درستی و الگوی صحیحی برای فرار از این موقعیت دست پیدا نمی‌کنید. داشتن یک الگوی موفق همواره می‌تواند نیروی خوبی را در ما برای کسب موفقیت‌ها و پیروزی‌های بعدی ایجاد کند. بخاطر داشته باشید که شکست پایان عمر ورزشی یک ورزشکار حرفه ای نیست این یک آغاز است. شکست تحصیلی نیز می‌تواند چنین باشد به شرط آنکه ما نیز مثل همان ورزشکار حرفه‌ای عمل کنیم یعنی تمرین بهتر و بیشتر.

تغییر عادت‌ها

برای غلبه بر شکست و ناکامی تحصیلی و یا پیشگیری از روبروشدن با آن لازم است در عادت‌های خودمان تجدید نظر کنیم. گاهی عادت‌های غلط و بازدارنده مانع رسیدن فـرد بـه پیروزی و موفقیت می‌شوند مثلاً

• ساعت‌ها پای اینترنت نشستن
• ساعت‌ها تماشای تلویزیون و ماهواره
• بازی کردن با کامپیوتر
• ور رفتن به تلفن همراه و …

بدون شک مانعی عمده در راه رسیدن شما به موفقیت است. عادت به …

• برنامه‌ریزی نداشتن برای درس خواندن
• عادت به خواندن در شب‌های امتحان
• عادت نداشتن به اینکه درس‌های هر روز را همان روز بخوانیم
• عادت به استفاده و پناه بردن به دیگران برای انجام تمرین‌ها و تکلیف‌ها و ده‌ها مورد دیگر

همه و همه نیاز به بازنگری جدی را در ما ایجاد می‌کنند زیرا همه‌ی شما استعداد لازم و کافی را دارید اما عادت‌‌های غلط مانع بهره‌وری از استعدادتان می‌شود.

شجاع باشید

یکی دیگر از راهکارهای غلبه بر شکست و ناکامی تحصیلی این است که شجاع باشید. افراد شجاع افرادی هستند که در موقعیت‌های خطرناک و ترسناک بدون واهمه و ترس و فقط بر اساس اعتماد بنفس بالایی که دارند وارد میدان می‌شوند. یادتان باشد که افراد شجاع همواره مورد تحسین دیگران واقع می‌شوند. این تحسین اصلا ربطی به موفقیت و شکست آنها ندارد. بنابراین به نتیجه‌ی کار فکر نکنید بدون هر گونه ترس و واهمه‌ای از درس‌ها به آنها حمله کنید. سعی کنید از همین امروز ذره ذره مباحث را

• بفهمید
• تمرین کنید
• یاد بگیرید
• حفظ کنید
• خلاصه نویسی کنید
• دسته بندی کنید

و خلاصه هر طور که می‌توانید به آن حمله کنید. شجاع باشید و به عقب‌ماندگی‌هایتان فکر نکنید. به این فکر کنید که می‌خواهید موفق باشید. به این فکر کنید که دیگر نمی‌خواهید طعم تلخ ناکامی را بچشید. به این فکر کنید که لیاقت شما این نیست که شکست بخورید. فقط یادتان باشد که همین امروز اولین ضربه را وارد کنید، نترسید فقط شروع کنید. کم کم اما آهسته و پیوسته، کم کم اما خستگی ناپذیر. پیشروی خودتان را متوقف نکنید. ارتش ناکامی ضعیف‌تر از آن است که می‌اندیشید. پس پیش به سوی موفقیت. این واقعاً یک جنگ است. جنگ بین لیاقت و شایستگی‌های شما که بسیار بالا است و درجه دشواری درس‌ها که واقعاً در برابر استعدادهای شما کم می‌آورد.

از همین امروز …

برای موفقیت به این فرمول توجه کنید در هر نقطه‌ای از این میدان جنگ که قرار گرفته‌اید از همان جا دفاع از خودتان را آغاز کنید یعنی فعلاً هیچ کاری به درس‌های گذشته نداشته باشید از همین امروز آغاز کنید. از این به بعد هر درسی را که داده می‌شود خوب بخوانید، خوب تمرین کنید، خوب گوش کنید، خوب بفهمید و هر کار دیگری را که لازم است انجام دهید یادتان باشد جلوی ضرر را هر جا که بگیرید منفعت است. این مفهوم پیامی است که باید آن را در یابید. بعد از این مرحله شروع کنید به تدریج و در هر زمانی که بدست می‌آورید درس‌های قبلی که خوب فرا نگرفته‌اید را بازخوانی و تمرین کنید. برای این کار می‌توانید از یک مشاور متخصص کمک بگیرید یا اینکه خودتان برنامه‌ریزی کنید اما اگر اسیر گذشته‌های خود شوید هرگز رشد نمی‌کنید. اینکه بگویید چه فایده من پایه‌ی ریاضیاتیام ضعیف است. هیچ مشکلی را حل نمی‌کند. از همین امروز شروع کن و به تدریج به پایه‌های ضعیف تر نیز خواهی رسید. ضمناً از سی‌دی‌های آموزشی، کتب کمک آموزشی و یا گروه دوستان یا افراد صاحب صلاحیت می‌توان برای جبران این ضعف کمک گرفت.

فرمانده میدان باش

یک فرمانده هر چقدر هم که شجاع باشد به تنهایی نمی‌تواند در یک میدان با یک لشگر بجنگد. او نیاز به سربازانی متعدد دارد که بتواند آنها را فرماندهی کند و از نیروی آنها در جهت رسیدن به پیروزی کمک بگیرد. امروز تو میتوانی فرمانده این میدان نبرد باشی سربازان خود را شناسایی کن!! آنها را به کمک فرا بخوان توانایی‌های آنان را بسنج و به موقع از آنها بهره برداری کن چه کسانی می‌توانند به تو کمک کنند؟ چه موقعیت و شرایطی به موفقیت تو کمک خواهد کرد؟ سربازان تو می‌توانند گروه دوستان و کلاسی‌هایت باشند به شرط آنکه دانش و اطلاعات کافی در آن درس را داشته باشند. از آنها کمک بخواه، از دبیرانت، از خواهر و برادرانت، از منابع کمک آموزشی و از هر چه که می‌تواند به تغییر شرایط تو کمک کند از همۀ آنها استفاده کن. به زمان توجه کن، زمان سرباز بی‌جیره و مواجب توست، زمان سرباز مطیعی است که فقط به تو و فرمانت توجه می‌کند، از آن کمک بگیر تو فرمانده سرنوشت خودت هستی پس تلاش کن و آن را آنگونه که دوست داری رقم بزن.

کمک بخواهید

کمک خواستن، سوال کردن، مسیر موفقیت را جستجو کردن، آدرس پیروزی را پرسیدن، راهنمایی‌های دیگران را چون چراغی در راه خود قرار دادن یکی دیگر از روش‌های غلبه بر شکست و ناکامی تحصیلی است. برای رسیدن به موفقیت غرور نداشته باشید، خجالت نکشید. احساس حقارت و کوچکی نکنید با افتخار بپرسید و راهنمایی بگیرید. از تجربیات دیگران استفاده کنید نگویید خودم می‌دانم. اگر می‌دانستید کـه بـا مشکل ناکامی تحصیلی مواجه نمی‌شدید. به هر قیمتی که شده از دیگران کمک بخواهید که مشکلتان حل شود. اصلا رودربایستی نکنید، اصلا خجالت نکشید. احساس خوب رسیدن به موفقیت را همواره در سرلوحه کارتان قرار دهید. اشکالاتتان را پیدا کنید. روش‌های غلط خواندنتان را اصلاح کنید و در عادت‌هایتان بازنگری کنید. روش‌های جدید کار و تلاش و تمرین را به شدت دنبال کنید. لحظه‌ای وقفه جایز نیست، شما باید طعم شیرین موفقیت در درس یا دروسی که برایتان سخت بوده را بچشید.

از اشتباه کردن نترس

اشتباه کردن، لازمه زندگی کردن است. اشتباه کردن یکی از ساده ترین راه‌ها برای رسیدن به موفقیت است. اشتباه کردن جزء جدایی ناپذیر یادگیری است. تمدن فعلی محصولی از آزمایش و خطاهای نیاکان ما است، اما آنها از شکست نترسیدند. از اشتباه کردن نترسیدند، آنها اشتباه کردند اما از اشتباهات خود درس گرفتند و از درس‌های خود تجربه اندوختند و تجربیات آنها پلی شد برای پیروزی‌ها و موفقیت‌هایشان. بنابراین از هم اکنون از پیله‌ی احساسات و عواطف ناشی از اشتباهات و شکست‌های قبلی خود خارج شوید. این پیله را بشکنید تا دنیای شیرین موفقیت را ببینید. زندگی در پشت حصارهای احساس شکست‌ها و اشتباهاتی که داشته‌ایم ما را منزوی و زمین‌گیر می‌کند. این خطای بزرگی است که نباید اسیر آن شویم. از اشتباهاتمان درس بگیریم.

• اگر درس‌ها را روز به روز نمی‌خواندیم از هم اکنون تغییر روش دهیم.
• اگر برنامه‌ریزی نداشتیم از امروز برنامه‌ریزی کنیم.
• اگر به قدر کافی تمرین نمی‌کردیم تمریناتمان را افزایش دهیم.
• اگر سرکلاس دل به درس نمی‌دادیم از امروز سر تا پا گوش باشیم
• اگر وقتمان پای کامپیوتر و تلویزیون و تلفن و … هدر می رفت مدیریت وقت کنیم.

و خلاصه به هر نحوی که می‌توانیم تلاش کنیم است.

تغییر انگیزه

انگیزه‌های خودتان را تغییر دهید. این طلایی‌ترین کلید موفقیت است. انگیزه‌های یک فرد ناکام، آسیب دیده و آسیب پذیر است بنابراین تلاش کنید انگیزه‌هایی را در خودتان برای رسیدن به موفقیت بیدار کنید که پشتیبان مطمئنی برای غلبه بر ضعف‌های درسی و ناکامی‌های تحصیلیتان باشد.

فرار نکن

مواجه شدن با موقعیت‌هایی که آدمی در آنها تجربیاتی جز ناکامی و شکست نداشته باعث می‌شود که ما هیچگونه علاقه‌ای به روبرو شدن مجدد با این موقعیت‌ها نداشته باشیم. بنابراین طبیعی است دانش آموزی که چندین بار در امتحان ریاضی یا عربی یا فارسی نمره خوبی نگرفته علاقه چندانی به این دروس هم نداشته باشد. اما راهکاری که افراد شکست خورده در این موضوع ناخودآگاه انتخاب می‌کنند راهکار درستی نیست. فرار از روبرو شدن با مسئله هرگز به حل مسئله نخواهد انجامید، این همان نکته‌ای است که ما می‌توانیم آن را بفهمیم. برای روبرو شدن با مسئله

• باید در خودمان تولید انگیزه کنیم.
• باید علاقه ایجاد کنیم.
• باید تلاش کنیم که مقهور موقعیت نشویم.
• باید روش‌های غلبه بر مشکل را پیدا کنیم.

اطمینان داشته باشید که اگر بخواهید می‌توانید موفق شوید.

خواستن توانستن است

اطمینان داشته باشید که اگر بخواهید می‌توانید موفق شوید. این جمله یعنی نیاز به خودباوری داشتن که اساس هر موفقیتی است. من اگر در درس یا دروسی ناکام شده باشم، نمره مورد نظرم را نگرفته باشم، رد شده باشم و یا تجدید شده باشم. برای موفق شدن لازم است که هاله‌ی ترس و عدم اعتماد به نفس را از خودم دور کنم. به خودم بقبولانم که من می‌توانم و قطعاً موفق خواهم شد. به خودم خواهم گفت که اگر احتمالاً به دلیل یا دلایلی ناکام شده‌ام این ناکامی ربطی به توانایی مـن نـدارد بلکه به اشتباهات احتمالی‌ای برمی‌گردد که داشته‌ام،

• به کم کاری‌هایم
• به بی برنامه‌گی‌هایم
• به عدم آمادگی‌هایم
• به بی دقتی‌هایم

و به چیزهایی دیگر که در تحلیل خودم به آنها رسیده‌ام. برای داشتن خودباوری سعی کنید حساب توانمندی‌های خودتان را از حساب روش‌های استفاده از توانمندی‌هایتان جدا کنید، این کلید موفقیت شما است. خودباوری می‌تواند

• شما را به حرکت درآورد
• می‌تواند ایجاد انگیزه کند
• تولید امید و امیدواری می‌کند
• به ما انرژی می‌دهد تا بر اساس آن بتوانیم به قلب عوامل ناکامی‌زا حمله کنیم و این همان چیزی است که به آن احتیاج داریم.

توجه به اهداف

بخاطر داشته باشید که برخی از ناکامی‌ها در نظر فرد ناکام شده ناکامی است در حالیکه از دید دیگران ممکن است ناکامی تلقی نشود مثلاً دانش آموزی ممکن است گرفتن نمره ۱۹/۵ را ناکامی بداند در حالیکه این نمره از دید بسیاری دیگر از دانش آموزان ناکامی تلقی نمی‌شود. بنابراین نسبی بودن ناکامی را باید در نظر داشته باشیم. دانش آموزی گرفتن نمره ۱۰ و قبولی را ممکن است موفقیت تلقی کند و کاملاً خوشحال باشد اما دانش آموز دیگری برای اینکه نتوانسته ۲۰ بگیرد ممکن است ساعت‌ها گریه کند. ناکامی و موفقیت در ارتباط با اهداف اشخاص معنا پیدا می‌کند. هر چه که اهداف فرد والاتر و بالاتر باشد طبیعتاً ضریب حساسیت آنها نسبت به نتیجه و کیفیت نتیجه بالاتر می‌رود. بنابراین سعی کنید که مدام کیفیت اهدافتان را بالا ببرید.

تجزیه و تحلیل آزمون